CzasyPismo o historii Górnego Śląska nr 1(7)/2015

Opis książki:

Rok 2015 jest rokiem wyrazistego upamiętniania dramatycznych wydarzeń z końca II wojny światowej na Górnym Śląsku, określanych mianem tragedii górnośląskiej. Sejmik województwa śląskiego ogłosił ten rok rokiem tragedii górnośląskiej. W Radzionkowie otwarto Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku, zaś na wystawie stałej Muzeum Śląskiego, poświęconej historii Górnego Śląska („Światło historii”), pierwszej tego typu w dziejach regionu, wydarzenia z 1945 roku znalazły stosowne miejsce.

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach zorganizował z tej okazji dwie konferencje naukowe, wystawę mobilną oraz szereg spotkań, debat i dyskusji, a także opublikował dwie książki. Również i w tym numerze „Czasy Pisma” znajdą Państwo teksty poświęcone tej tematyce. Dariusz Węgrzyn pisze o deportacjach cywilnych mieszkańców Górnego Śląska do ZSRS, a tekst ten uzupełnia relacja świadka historii: wspomnienie jednego z mieszkańców naszego regionu o pobycie w obozie w Kemerowie na Syberii. O obozie kemerowskim traktuje też szkic Marka Lyszczyny, poświęcony jednemu z najwybitniejszych artystów plastyków z Katowic - Pawłowi Stellerowi, również więźniowi wspomnianego obozu. Ale dramatyzm roku 1945 to nie tylko wywózki do Związku Sowieckiego. Przekształcenia polityczne, dokonujące się po 1945 roku, miały swój negatywny aspekt w tworzeniu aparatu represji i związanego z nim systemu obozowego. O jednym z najgłośniejszych obozów w Polsce, zarazem placówce bardzo ważnej dla represji na Górnym Śląsku - małopolskim Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie - traktuje artykuł Adriana Ramsa, będący zarazem próbą odpowiedzi na pytanie o to, jak upamiętniać w muzeach takie zjawiska jak powojenne obozy pracy/obozy karne. Historia Loli Potok, powojennej kierowniczki więzienia w Gliwicach, opisana przez Johna Sacka, była w latach dziewięćdziesiątych jedną z głośniejszych opowieści o powojennym aparacie represji na Górnym Śląsku. Wraca do niej z nowym spojrzeniem i nową faktografią Bogusław Tracz. Te wydarzenia osadzamy na szerszym tle: polityki władz polskich wobec górnośląskiej ludności rodzimej (pisze o tym Grzegorz Strauchold) i budowania nowego systemu politycznego, zdominowanego przez komunistów (artykuł Adama Dziuby).

Jak zwykle nasz periodyk nie ma monotematycznego charakteru. Nie skupiamy się zatem wyłącznie na 1945 roku. Kilkanaście kolejnych artykułów traktuje o zjawiskach bardzo różnych, poczynając od problematyki koronacji obrazów Matki Boskiej w sanktuarium maryjnym od międzywojnia do lat osiemdziesiątych, poprzez historię końca nazistowskiego rządcy Górnego Śląska - Fritza Brachta, obecność Kresowian w społecznym krajobrazie Tychów, aż po historię śląskiej informatyki, o której pisze wybitny znawca tematu, Piotr Fuglewicz. Ważny wątek tworzą pytania o to, jak nasz region przetwarzany był w sztuce: Jan F. Lewandowski poświęcił więc swój artykuł obecności Katowic w polskich filmach powojennych, a Małgorzata Haładus opisała literaryzacje Gliwic. Próbujemy także przyjrzeć się rozmaitym formom prac służącym zachowaniu i przechowywaniu pamięci: digitalizacji źródeł historycznych, rekonstrukcji niszczonych przez Służbę Bezpieczeństwa archiwaliów, projektom oral history, nastawionym na gromadzenie wypowiedzi świadków historii, wreszcie wystawom muzealnym. Artykułom towarzyszy kolejna prezentacja zdjęć grupy Karbon, ukazujących znikające z naszej przestrzeni dziedzictwo przemysłowe.

Z żalem żegnamy jednego z autorów tego numeru „Czasy Pisma” - Jan F. Lewandowski, redaktor naczelny „Fabryki Silesii”, zmarł 11 czerwca tego roku. Jeszcze w kwietniu proponował nam zorganizowanie wspólnej debaty redaktorów periodyków kulturalnych naszego regionu o perspektywach i sposobach pisania o Górnym Śląsku. Nie udało się…

Książka "CzasyPismo o historii Górnego Śląska nr 1(7)/2015" - Adam Dziurok (red.) - Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, IPN. Książka posiada 0 stron i została wydana w 2015 r.