Budżet dla Unii Europejskiej po 2013 roku. Implikacje dla Polski

Opis książki:

Tematem tegorocznej konferencji pt. Budżet dla Unii Europejskiej po 2013 roku. Implikacje dla Polski, zorganizowanej 23 czerwca 2008 roku przez Katedrę Integracji Europejskiej im. Jeana Monneta, były perspektywy reformy budżetu UE i możliwe tego skutki dla Polski. Problematyka ta została wybrana nieprzypadkowo.
Od wielu lat budżet Unii Europejskiej jest przedmiotem krytyki. Zarzuty dotyczą zarówno struktury wydatków z tego budżetu, jak i systemu jego finansowania.
Wydatki unijnego budżetu od wielu lat aż w blisko 80% przeznaczane są tylko na dwie dziedziny działań Unii: wspólną politykę rolną wraz z rozwojem obszarów wiejskich oraz politykę spójności (choć zmieniają się proporcje między nimi na korzyść szeroko rozumianej polityki spójności, jak też wewnętrzne priorytety w ramach obu dziedzin). Powszechnie wskazuje się, że taka struktura wydatków jest nie do przyjęcia w następnych latach, przede wszystkim z uwagi na nowe wyzwania, przed którymi Unia stoi i które wymagają wspólnego finansowania na szczeblu ugrupowania (np. zapobieganie i zwalczanie niekorzystnych zmian klimatycznych, sprostanie wielu nowym wyzwaniom globalizacji i nowym, prężnym konkurentom, jak choćby Chin). Od lat krytykowany jest też sposób finansowania budżetu, który jest uznawany za skomplikowany, mało przejrzysty i niezrozumiały dla przeciętnego obywatela. Przedmiotem wielu zarzutów jest w szczególności rabat brytyjski, pochodzący z 1984 roku, i wprowadzone później odstępstwa od ogólnych zasad finansowania tego rabatu, które w efekcie zapewniają ulgi w finansowaniu budżetu UE kilku bogatym państwom, a na państwa mniej zamożne nakładają obowiązek finansowania tych przywilejów. Kompleksowy przegląd budżetu UE zapowiedziany został w grudniu 2005 roku w ramach kompromisu dotyczącego Perspektywy finansowej na lata 2007-2013.
W celu realizacji tego postanowienia, w maju 2006 roku Parlament Europejski, Rada UE i Komisja Europejska uzgodniły, że Komisja powinna dokonać szczegółowego przeglądu budżetu UE. Komisja została poproszona "o podjęcie pełnego, kompleksowego przeglądu obejmującego wszystkie aspekty wydatków UE, włączając w to WPR, a także wszystkie zasoby, w tym także rabat brytyjski, i przedłożenia sprawozdania w latach 2008-2009". We wrześniu 2007 roku Komisja opublikowała dokument pt. Reformowanie budżetu, zmienianie Europy.
Przegląd budżetu 2008-2009 (tzw. consultation paper). Jego celem było rozpoczęcie szeroko zakrojonych konsultacji na poziomie państw członkowskich i całej UE na temat przyszłości unijnych finansów. Polska aktywnie włączyła się do tej debaty, przedstawiając oficjalne stanowisko, a także organizując szeroką debatę publiczną.
W 2008 roku miało też miejsce tzw. health check, czyli przegląd realizacji reformy wspólnej polityki rolnej z 2003 roku. Chociaż nie dotyczy on bezpośrednio aspektów finansowych reformy, to oczywiście nie można od nich abstrahować, mówiąc o polityce rolnej i rozwoju obszarów wiejskich. Jedną z propozycji dyskutowanych od kilku lat jest projekt tzw. renacjonalizacji polityki rolnej, tj. przeniesienia części zadań tej polityki na szczebel krajowy, w tym finansowania na szczebel budżetów krajowych. Przyjęcie takiej koncepcji stwarza ryzyko ograniczenia dopływu do Polski unijnych środków finansowych, tak potrzebnych do przyspieszenia zmian strukturalnych w produkcji rolnej i na obszarach wiejskich. Toczy się też dyskusja nad założeniami polityki spójności po 2013 roku, formalnie zainicjowana podczas IV Forum kohezyjnego, jakie miało miejsce we wrześniu 2007 roku.
Polska ma szczególne powody, aby aktywnie uczestniczyć w debacie budżetowej i prezentować własne stanowisko. Jako największy beneficjent polityki spójności w obecnej perspektywie chciałaby utrzymać tę pozycję również w latach następnych.
Ale też właśnie jako największy beneficjent pozostaje i będzie pod bardzo dokładną lupą wszystkich partnerów, a doświadczenia z wykorzystania środków strukturalnych będą argumentem na rzecz - lub przeciwko - utrzymaniu obecnej skali finansowania tej polityki po 2013 roku.
Wymienione wyżej okoliczności sprawiają, że dyskusja nad przyszłością unijnego budżetu jest bardzo ważna dla Polski. Niektóre ze zgłoszonych propozycji zmian sposobu finansowania unijnego budżetu oraz struktury wydatków przewidują radykalne zmiany w stosunku do obecnego systemu. Małe są jednak szanse ich przyjęcia. Doświadczenia z przygotowywania poprzednich perspektyw finansowych wskazują, że dyskusje takie są zawsze bardzo trudne, a kompromis jest osiągany z reguły niemal w ostatnim możliwym terminie. Tak będzie prawdopodobnie i teraz, zwłaszcza jeśli się weźmie pod uwagę, że Unia liczy obecnie 27 państw członkowskich o bardzo zróżnicowanych interesach. Dodatkowym czynnikiem, który skomplikował debatę budżetową, jest niepowodzenie referendum w Irlandii dotyczącego przyjęcia Traktatu lizbońskiego w czerwcu 2008 roku. W tej sytuacji pierwszoplanowego znaczenia nabrało znalezienie kompromisu w sprawie Traktatu.
Nawet jednak, jeśli decyzje odnośnie do reformy budżetu zostaną opóźnione, to argumenty i stanowiska zaprezentowane w toku obecnej debaty publicznej z całą pewnością będą mogły być wykorzystane w dalszej dyskusji.
Referaty zamieszczone w niniejszej publikacji, które zostały wygłoszone podczas konferencji, dotyczą wymienionych aspektów systemu funkcjonowania unijnych finansów. Mam nadzieję, że przybliżą one Państwu skomplikowane kwestie reformy budżetu UE.

Książka "Budżet dla Unii Europejskiej po 2013 roku. Implikacje dla Polski" - Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Książka posiada 126 stron i została wydana w 2008 r.