... bólem śmiertelnym ściśnione mam serce... Rozpacz oświeconych u źródeł przełomu w poezji polskiej

Opis książki:

Autor przedstawia interesujący, a mniej znany nurt w poezji przełomu XVIII i XIX w., dowodząc, iż właśnie wówczas, w latach 1793-1805, a więc na blisko trzydzieści lat przed pojawieniem się Ballad i romansów Adama Mickiewicza, nastąpił pierwszy przełom romantyczny w poezji polskiej. Doszło do niego pod wpływem ogólnonarodowego szoku wywołanego klęską insurekcji kościuszkowskiej i upadkiem Rzeczpospolitej. Wtedy to na miejscu oświeceniowego spokoju i równowagi, optymizmu i nadziei, równowagi duchowej i reformatorskich tendencji pojawiły się w polskiej poezji nastroje krańcowej rozpaczy i głębokiego bólu patriotycznego; bohaterowie licznych wierszy i poematów popełniają pod wpływem skrajnej desperacji samobójstwa lub bluźnią Bogu i Bożej Opatrzności, oskarżając Stwórcę o obojętność wobec tragedii polskiego narodu. Poeci przestają wierzyć w rozumny porządek świata i historii oraz w istnienie dziejowej sprawiedliwości. Równocześnie jednak kryzysowi światopoglądowemu i religijnemu zaczynają coraz częściej towarzyszyć postawy zawierzenia Bogu oraz idee mesjanistyczne. Do najbardziej znanych utworów tego nurtu należą: Bard polski Adama Jerzego Czartoryskiego, poezje więzienne księdza podkanclerza Hugona Kołłątaja, Smutki w więzieniu moskiewskim pisane do przyjaciela Juliana Ursyna Niemcewicza, Świątynia Sybilli i Hymn do Boga Jana Pawła Woronicza czy też Treny Józefa Morelowskiego. Utworów tych jest oczywiście znacznie więcej; wiele wierszy i poematów, w dużej części anonimowych, zostało odkrytych i odnalezionych przez autora książki poprzez kwerendy biblioteczne i archiwalne (załączono ich obszerny wykaz). Pierwszy przypływ romantycznej fali nie pozostawił licznych i trwałych śladów w poezji polskiej, został wkrótce przerwany wskutek zmian w sytuacji politycznej i pojawienia się nadziei na odbudowanie państwa polskiego. Podobne do opisanych postawy, uczucia, nastroje i emocje patriotyczne pojawią się powtórnie po klęsce powstania listopadowego, a więc po kolejnej katastrofie narodowej, zyskując w twórczości wielkich romantyków: Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego pełnię artystycznej ekspresji.

Książka "... bólem śmiertelnym ściśnione mam serce... Rozpacz oświeconych u źródeł przełomu w poezji polskiej" - Piotr Żbikowski - oprawa twarda - Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.