Bezpieczeństwo prawne z perspektywy filozofii prawa

Wykaz skrótów

Wstęp

Rozdział I
Naturalne prawo człowieka do bezpieczeństwa

1. Pojęcie bezpieczeństwa
1.1. Leksykalne ujęcie bezpieczeństwa
1.2. Pojęcie bezpieczeństwa w poglądach doktryny
2. Ugruntowana w naturze ludzkiej potrzeba bezpieczeństwa
2.1. Psychologiczne wyjaśnienie mechanizmu powstawania ludzkich potrzeb
2.2. Klasyfikacja i hierarchizowanie ludzkich potrzeb ze szczególnym uwzględnieniem potrzeby bezpieczeństwa
2.3. Znaczenie potrzeby bezpieczeństwa w życiu społecznym człowieka
3. Bezpieczeństwo jako prawo człowieka
3.1. Podstawowe ludzkie potrzeby jako uzasadnienie praw człowieka
3.2. Bezpieczeństwo człowieka jako zasada konstytucyjna nowoczesnego państwa
3.3. Normatywne odzwierciedlenie naturalnego prawa człowieka do bezpieczeństwa w przepisach Konstytucji RP oraz w aktach normatywnych prawa międzynarodowego i europejskiego
4. Podsumowanie

Rozdział II
Bezpieczeństwo człowieka jako cel i funkcja państwa

1. Pojęcie i problematyka celu i funkcji państwa
1.1. Pojęcie celu państwa i katalog celów realizowanych przez państwa współczesne
1.2. Płaszczyzna opisowa a płaszczyzna normatywna formułowania twierdzeń na temat celów państwa
1.3. Relatywizm a uniwersalizm wartości w kontekście uzasadniania bezpieczeństwa człowieka jako celu państwa
1.4. Bezpieczeństwo człowieka a reżim polityczny
1.5. Funkcja ochronna państwa
2. Bezpieczeństwo człowieka w relacji do dobra wspólnego jako celu państwa
3. Bezpieczeństwo człowieka w teoriach genezy państwa
3.1. Bezpieczeństwo człowieka jako stały motyw w teoriach genezy państwa
3.2. Bezpieczeństwo człowieka jako zakładane minimum organizacji państwowej w poglądach Arystotelesa
3.3. Bezpieczeństwo człowieka jako centralny motyw zawarcia umowy społecznej
3.3.1. Bezpieczeństwo człowieka w poglądach sofistów i Platona na temat umowy społecznej
3.3.2. Legalistyczna postawa Sokratesa wyrazem pojmowania umowy społecznej jako domniemanej zgody na istniejący porządek społeczny
3.3.3. Hugo Grocjusz jako przedstawiciel teorii umowy społecznej
3.3.4. Bezpieczeństwo człowieka jako główny cel państwa w teorii umowy społecznej Thomasa Hobbesa
3.3.5. Poglądy Johna Locke’a jako wyraz troski o bezpieczeństwo człowieka w państwie oraz jako istotny wkład w budowanie koncepcji bezpieczeństwa prawnego
3.3.6. Bezpieczeństwo człowieka w koncepcji umowy społecznej Jean-Jacquesa Rousseau
4. Państwo prawa jako gwarant bezpieczeństwa człowieka
4.1. Państwo prawa, państwo prawne, państwo praworządne - uwagi terminologiczne w kontekście problematyki bezpieczeństwa człowieka
4.2. Immanuel Kant jako prekursor państwa prawa i zwolennik idei bezpieczeństwa ustawowego
4.3. Standardy demokratycznego państwa prawa a bezpieczeństwo człowieka
5. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa
5.1. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa jako integralny element państwa prawa
5.2. Dwuaspektowość problemu zaufania we wzajemnych relacjach państwa i obywateli
5.3. Ochrona zaufania obywateli do państwa jako potwierdzenie przez państwo swojej wiarygodności
5.4. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa w prawie administracyjnym
5.5. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego
6. Podsumowanie

Rozdział III
Bezpieczeństwo prawne jako funkcja porządku prawnego

1. Pojęcie i znaczenie porządku prawnego
1.1. Porządek prawny a system prawny, ład społeczny i porządek społeczny
1.2. Porządek prawny a pojmowanie prawa
2. Prawnonaturalne podstawy porządku i bezpieczeństwa prawnego
2.1. Relacja instynktu i rozumu w naturze człowieka a potrzeba i poczucie bezpieczeństwa
2.2. Potrzeba bezpieczeństwa a potrzeba życia w uporządkowanym, przewidywalnym świecie
2.3. Naturalny porządek wszechświata
2.4. Konieczność ustanowienia porządku normatywnego umożliwiającego życie społeczne człowieka
2.5. Bezpieczeństwo prawne jako roszczenie prawnonaturalne
3. Bezpieczeństwo prawne a pewność prawa
3.1. Rozumienie pojęcia Rechtssicherheit w niemieckiej doktrynie prawa
3.2. Pojęcie Rechtssicherheit a pojmowanie bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa w polskiej doktrynie prawa
3.3. Rozumienie bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa w odniesieniu do orzecznictwa polskiego Trybunału Konstytucyjnego
3.4. Podejmowane w polskiej doktrynie prawa próby odróżniania pojęć: bezpieczeństwo prawne - pewność prawa
3.5. Relacja pojęć: bezpieczeństwo prawne - pewność prawa jako relacja celu i środka
4. Bezpieczeństwo prawne - definicja i struktura pojęcia
5. Podsumowanie

Rozdział IV
Bezpieczeństwo prawn e a sprawiedliwość

1. Problem sprawiedliwości i niesprawiedliwości prawa
1.1. Aspekty sprawiedliwości
1.2. Związek sprawiedliwości z funkcjonowaniem rozumu praktycznego
1.3. Sprawiedliwość jako następstwo prawa
1.4. Problem sprawiedliwości i niesprawiedliwości prawa pozytywnego
2. Moment krytyczny bezpieczeństwa prawnego: lex iniusta non est lex
3. Relacje między bezpieczeństwem prawnym a sprawiedliwością jako fundamentalnymi wartościami prawa pozytywnego
3.1. Problem antynomiczności bezpieczeństwa prawnego i sprawiedliwości jako elementów idei prawa w ujęciu Gustawa Radbrucha i Arthura Kaufmanna
3.2. Stanowisko Karla Petraschka: relacja napięcia w wymiarze idealnym i konieczność kompromisu w wymiarze realnym prawa
3.3. Oryginalność propozycji Niklasa Luhmanna
3.4. Bezpieczeństwo prawne i sprawiedliwość w relacji współdziałania i wzajemnego umacniania
4. Podsumowanie

Rozdział V
Bezpieczeństwo prawne w praktyce - wybrane przykłady z dziedziny tworzenia i stosowania prawa

1. Uwagi wprowadzające
2. Zasada ochrony praw nabytych i zasada ochrony interesów w toku. Rola prawa intertemporalnego
3. Vacatio legis
4. Zasada lex retro non agit
5. Generalne klauzule odsyłające
6. Problem jednolitości stosowania prawa
7. Problematyka stosowania prawa podatkowego
7.1. Specyfika prawa podatkowego a bezpieczeństwo prawne
7.2. Instytucja przedawnienia w prawie podatkowym a bezpieczeństwo prawne
7.3. Pojęcie "niewydanie interpretacji" a bezpieczeństwo prawne
7.4. Pojęcie "reprezentacja" a bezpieczeństwo prawne
8. Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia
1. Źródła
1.1. Akty normatywne
1.2. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
1.3. Orzecznictwo Sądu Najwyższego
1.4. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego
2. Literatura

Legal Security from the Point of View of the Philosophy of Law (Summary)

Indeks osób

Table of Contents