Acrostichis własnego wyobrażenia Kniaża Wielkiego Moskiewskiego

Opis książki:

Acrostichis (1581), pierwszy polskojęzyczny druk, jaki ukazał się w Toruniu, to najosobliwszy utwór reprezentujący antymoskiewską literaturę propagandową z czasów Stefana Batorego. Jest on blisko w połowie swej objętości wierszowaną, dialogiczną adaptacją najsłynniejszego łacińskiego pamfletu na cara Iwana Groźnego: De magni Moschoviae ducis Ioannis Basiliadis tyrannide (Srogie i niesłychane okrucieństwo Iwana Wasilewicza, wielkiego kniazia moskiewskiego) Aleksandra Gwagnina (1574). Ten napisany rymowanym, nieomal średniowiecznym wierszem intonacyjnozdaniowym, językowo archaiczny, by nie rzec prymitywny, pełen kolokwializmów, dosadnych porównań, wyrażeń przysłowiowych, groteskowych obrazów dialog toczy się pomiędzy dwoma głównymi postaciami: uosobionym Sumieniem i carem Iwanem. Pozostający pod wpływem konwencji moralitetu, w którym zatwardziały grzesznik stawał przed sądem Bożym, jest jednak Acrostichis przede wszystkim pamfletem politycznym, nawołującym do walnej rozprawy z rosyjskim carem, przedstawionym jako barbarzyński, orientalny despota, zaś zasadniczą część utworu stanowi srogie kazanie Sumienia pełna patosu mowa oskarżycielska z nieszczędzącym makabrycznych szczegółów rejestrem mordów, jakich dopuścił się tyran Północy.
Walenty Neothebel (15381601) był wywodzącym się z Lipska polsko-niemieckim kaznodzieją i teologiem luterańskim. Nie wiadomo, gdzie się kształcił i działał przed 1581 r., kiedy to w toruńskiej oficynie Melchiora Neringa ukazały się drukiem jedyne jego dzieła w języku polskim. Przekazał w nich zaledwie garść informacji o sobie: był wówczas ministrem Słowa Bożego w Modliborzycach na Kujawach, związanym ze środowiskami różnowierczymi Wielkopolski, przede wszystkim zaś z możnym ich protektorem, kasztelanem śremskim Rafałem Leszczyńskim, któremu zadedykował oba swe utwory: Acrostichis oraz Raphaelahi, to jest Lekarstwo Boże. Ten ostatni to napastliwa, pełna inwektyw polemika z papieżem arian Marcinem Czechowicem i jego Rozmowami chrystyjańskimi z 1575 r. Ksiądz Tebel, jak zwał go jeden z religijnych adwersarzy, rozprawiał się w niej z dogmatami antytrynitarzy i anabaptystów, tłumacząc i komentując w nader potocznym i rubasznym, kaznodziejskim stylu łacińskie wersety biblijne. Kilka lat później znalazł się w Księstwie Oleśnickim na Dolnym Śląsku: 26 stycznia 1589 r. przyjął nominację na proboszcza fary w Trzebnicy, gdzie jako pastor utriusque gentis Trebnicianae (trzebniczan obojga narodów) i dziedzic na Droszowie pozostał do śmierci. Z okresu tego zachował się trzeci i ostatni z jego utworów: łacińskie Epitalamium na zaślubiny Johanna Lange i Anny Keppich (1600). Zmarł 9 listopada 1601 r. w Trzebnicy.

Książka "Acrostichis własnego wyobrażenia Kniaża Wielkiego Moskiewskiego" - Walenty Neothebel - oprawa miękka - Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa. Książka posiada 156 stron i została wydana w 2016 r.