8 Dywizja piechoty w dziejach Oręża Polskiego

Opis książki:

Późną jesienią 1918 r. Polacy po 123 latach niewoli odzyskali niepodległość. Odradzało się państwo polskie. Było ono owocem długich zmagań. Cztery pokolenia walczyły, nie szczędząc życia, od zrywu kościuszkowskiego przez Legiony gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, powstania: listopadowe i styczniowe po czyn zbrojnych ochotniczych formacji niepodległościowych I wojny światowej. Najpełniej potrzebę czynu w okresie zaborów przedstawia wiersz Jerzego Żołowskiego, który pisał:

Synkowie moi, poszedłem w bój Jako wasz dziadek, a ojciec mój Jako wasz pradziad, a ojca dziad Co z Legionami wyruszył w świat...

Prawie od początku wojny, oprócz blisko trzech milionów Polaków zmobilizowanych do armii państw zaborczych, rósł w polskich formacjach zastęp polskich oficerów, podoficerów i strzelców zbierając doświadczenia wojenne i stanowiąc cenny zaczyn, z którego w latach 1918-1920 z woli narodu wyrosło Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej. Od pierwszych dni wolności wśród formowanych jednostek polskich w 1918 r. znalazły się pododdziały, z których sformowano pułki (13, 21, 33 i 36). W pół roku później pułki te, już jako frontowe, włączono w skład 8 dywizji piechoty. Dywizja ta od pierwszych dni istnienia walczyła na frontach o kształt polskich granic. W wojnie polsko-bolszewickiej broniła północnego skrzydła frontu cofając się na przedpola Warszawy. Po odparciu wroga w bitwie warszawskiej uczestniczyła w pościgu. Już jednak we wrześniu 1920 roku 8 dywizja kierowana była do Małopolski Wschodniej, gdzie prosto z marszu weszła do walki. Po zawieszeniu broni dywizja do wiosny 1921 r. przejęła ochronę wschodniej granicy w powiatach krzemienieckim i ostrogskim. W marcu pułki dywizji wróciły do centralnej Polski na stały pobyt na północnym Mazowszu. Po reorganizacji w skład 8 dywizji weszły 3 pułki piechoty - 13,21 i 32. Ta dywizja po okresie szkolenia międzywojennego w składzie armii "Modlin" broniła we wrześniu 1939 r. północnego Mazowsza, a następnie Modlina i Warszawy. Po klęsce nastąpiła wówczas chwilowa przerwa w istnieniu 8 dywizji. Już wkrótce jednak żołnierze 8 dywizji weszli do konspiracji, odtwarzając z czasem swą jednostkę w szeregach Armii Krajowej. Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych pomiędzy rządem polskim w Londynie a Związkiem Sowieckim tworzona była w ZSRR armia gen. Władysława Andersa. Wśród tych jednostek formowana była również 8 dywizja piechoty pod dowództwem gen. Bronisława Rakowskiego. Dywizja początkowo stała w Pachta-Arał, a następnie w Czok-paku. W skład dywizji weszły 20 i 24 pułk piechoty. Dywizja miała być uzupełniana z terenu samarkandzkiej obłasti. Miała być sformowana według etatu brytyjskiego. Na przełomie marca i kwietnia 8 dywizja w ramach ewakuacji części Armii Polskiej gen. Andersa z ZSRR odeszła na środkowy Wschód. Dywizja ta nigdy nie wyszła ze stadium początkowej organizacji. Jeszcze w toku wojny wśród wojsk polskich Polski Ludowej w roku 1944 była formowana 8 Dywizja Piechoty im. Bartosza Głowackiego. Po chlubnych działaniach w składzie 2 Armii WP na Łużycach wróciła w maju 1945 r. do kraju. Obecnie jest jedną z podstawowych dywizji Wojska Polskiego. Stacjonuje na ziemi koszalińskiej. Książka w zamiarze jest próbą nowego spojrzenia na problem ukazania całości tradycji bojowych żołnierzy, którym dane było walczyć i odbywać służbę w 8 dywizji Wojska Polskiego. Autorzy adresują książkę jednak nie tylko do żołnierzy i kombatantów 8 dywizji piechoty i ich rodzin, ale również do historyków i znawców dziejów oręża polskiego, do nauczycieli, studentów i uczniów, harcerzy, strzelców i działaczy młodzieżowych oraz wszystkich tych, dla których sprawy patriotyzmu i obronności Ojczyzny nie stały się obce. Przygotowując "8 dywizję piechoty w dziejach oręża polskiego" autorzy oparli się m.in. na dokumentach źródłowych przechowywą nych w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie, Wojskowym Instytucie Historycznym w Warszawie, Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i Kołobrzegu, dowództwach Pomorskiego Okręgu Wojskowego i 8 Drezdeńskiej Dywizji Zmechanizowanej w Kołobrzegu i innych. W przygotowaniu książki dla opracowania początków 8 dywizji i jej walk o niepodległość i granice bardzo pomocne były opracowania: Księga chwaty piechoty, historie pułków piechoty - 13, 21, 33 i 36 autorów Kazimierza Gocha, Mieczysława Fularskiego, Józefa Ciapka i Stefana Pomarańskiego oraz l pułk strzelców konnych Zbigniewa Gnata-Wieteski i Zarys historii 8 pułku artylerii polowej Stanisława Kraszewskiego. Ważnymi pozycjami były opracowania zbiorowe WIH U źródeł niepodległości 1914-1918, Marka Tarczyńskiego Cud nad Wisłą, Adama Dobrońskiego 33 pułk piechoty oraz wspomnienia i prace Józefa Piłsudskiego, Lucjana Żeligowskiego, Eugeniusza Walczaka, Romana Soczyńskiego, Henryka Mierzwińskiego, Jerzego Soroki, Wandy Odrowąż-Szukiewicz i innych. Niezwykle cenne były dla autora rozdziałów okresu dziejów 8 dywizji II Rzeczypospolitej historie 13 i 21 pułku piechoty pióra Aleksandra Kociszewskiego i Lechosława Karczewskiego oraz będąca w przygotowaniu praca poświęcona dziejom 8 pułku artylerii lekkiej Stanisława Grochowskiego. W odniesieniu do działań we wrześniu 1939 r. cenne były opracowania Tadeusza Jurgi i Władysława Karbowskiego Armia ..Modlin" 1939, Ludwika Głowackiego Obrona Warszawy i Modlina 1939, Jana Wróblewskiego Armia "Łódź" 1939 oraz prace Tadeusza Jurgi, Ryszarda Juszkiewicza, Janusza Odziemkowskiego, Marka Sadzewicza, Rajmunda Szubań- skiego i wspomnienia Stanisława Sosabowskiego, Juliusza Rómmla, Ludwika Czyżewskiego, Stanisława Grzybowskiego. Dla opracowania obrony Modlina szczególną wartość posiadały relacje: kwatermistrza 8 dywizji kpt. Stanisława Skierskiego, szefa łączności 8 dywizji kpt. Michała Standziaka, dowódcy 20 dywizji płk. Wilhelma Lawicza oraz por. Jerzego Skierskiego, gen. Wiktora Tommee, kpt. Kędzierskiego i innych. Główną literaturą dla autora dziejów 8 Dywizji Piechoty AK były opracowania: Jana Gozdawy-Gołębiowskiego, Władysława Ważniewskiego, Józefa Pawlaka, W. Piekarskiego, a dla działań 8 dywizji w powstaniu warszawskim pozycje Krzysztofa Dunin-Wąsowicza, Józefa Krzyczkowskiego, Stanisława Podleckiego. Stosunkowo najpełniejszą literaturą dysponował autor 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty: monografią dywizji pióra Stanisława Rzepskiego oraz historią wszystkich pułków autorstwa Stanisława Rzepskiego i Mieczysława Juchniewicza. Cenne, bogate w źródła są trzy tomy Kromki 8 dywizji. Prowadzone przez kilkadziesiąt ostatnich lat, zawierają bardzo cenny materiał opisujący najważniejsze wydarzenia z dziejów dywizji. Cząstkowe informacje dotyczące dziejów dywizji znajdują się w opracowaniach Leszka Grota, Tadeusza Koneckiego, Edwarda Nalepy Pokojowe dzieje Wojska Polskiego, Edwarda Nalepy Wojsko Polskie w grudniu 1970 r. W 1994 roku wydana została Kronika 8 Dywizji Obrony Wybrzeża.

Książka "8 Dywizja piechoty w dziejach Oręża Polskiego" - Edward Kospath-Pawłowski, Piotr Matusak, Dariusz Radziwiłłowicz - oprawa miękka - Wydawnictwo Ajaks.