Ekonomia z elementami opisu gospodarki turystycznej i rekreacyjnej

PRZEDMOWA 25

Część I. PRZEDMIOT I METODA EKONOMII 29

Rozdział I. Bartosz Szczechowicz 31
PRZEDMIOT EKONOMII - O ekonomicznym spojrzeniu na uczestnictwo w turystyce i rekreacji 31
1.1. Potrzeby 34
1.2. Środki zaspokajania potrzeb 36
1.3. Potrzeby turystyczne i rekreacyjne oraz środki ich zaspokajania 37
1.4. Nieograniczoność potrzeb a ograniczoność środków ich zaspokajania 41
1.5. Ekonomia jako nauka społeczna 43
1.6. Turystyka i rekreacja jako przedmiot zainteresowania ekonomistów 45
1.7. Wybór między czasem wolnym a czasem pracy 47
1.8. Wybór sposobu wykorzystania zasobów naturalnych i antropogenicznych 48
1.9. Ekonomia a polityka gospodarcza 50
1.10. Mikroekonomia i makroekonomia 51
Dodatek: Jakie są ekonomiczne warunki i czynniki rozwoju turystyki i rekreacji we współczesnym świecie? 52
Podsumowanie 58
Pytania sprawdzające 59

Rozdział II. Bartosz Szczechowicz 61
METODA EKONOMII I PODSTAWOWE NARZĘDZIA ANALIZY EKONOMICZNEJ - O sposobach analizowania zjawisk ekonomicznych związanych z turystyką i rekreacją 61
2.1. Nauka ekonomii 64
2.2. Miejsce ekonomii w systemie nauk 66
2.3. Modele ekonomiczne 67
2.4. Dane ekonomiczne, mierniki i wskaźniki wielkości ekonomicznych 70
2.5. Prezentacja struktury i dynamiki zjawisk ekonomicznych 72
2.6. Wskaźniki dynamiki wielkości ekonomicznych 76
2.7. Prezentacja zależności między zmiennymi ekonomicznymi 77
2.8. Źródła danych ekonomicznych 82
2.9. Źródła danych ekonomicznych dotyczących turystyki i rekreacji 84
2.10. Założenie ceteris paribus w badaniach ekonomicznych 86
Dodatek: Jak obliczać i interpretować wskaźniki dynamiki wielkości ekonomicznych? 88
Podsumowanie 92
Pytania sprawdzające 93

Część II. RYNEK – MODEL PODSTAWOWY 95

Rozdział III. Bartosz Szczechowicz 97
RYNEK I MECHANIZM RYNKOWY - O uczestnikach i przedmiocie wymiany na rynku turystycznym i rekreacyjnym 97
3.1. Społeczne sposoby alokacji ograniczonych zasobów 100
3.2. Rynek jako mechanizm cenowej alokacji ograniczonych zasobów 101
3.3. Elementy rynku 103
3.3.1. Popyt 103
3.3.2. Podaż 104
3.3.3. Cena 106
3.4. Przedmiot i uczestnicy wymiany rynkowej 107
3.5. Dobra i usługi turystyczne i rekreacyjne jako przedmiot wymiany rynkowej 108
3.5.1. Uwagi wstępne 108
3.5.2. Dobra i usługi turystyczne będące przedmiotem wymiany rynkowej 109
3.5.3. Dobra i usługi rekreacyjne będące przedmiotem wymiany rynkowej 110
3.5.4. Przestrzenny wymiar rynku 111
3.6. Uczestnicy rynków dóbr i usług turystycznych i rekreacyjnych 111
3.7. Pozacenowe czynniki zmian popytu i podaży 113
3.7.1. Pozacenowe czynniki zmian popytu 113
3.7.2. Pozacenowe czynniki zmian podaży 116
3.8. Mechanizm rynkowy i równowaga rynku 119
3.9. Ceny urzędowe – pozarynkowe sposoby wyznaczania cen 125
3.9.1. Cena maksymalna 125
3.9.2. Cena minimalna 126
Dodatek: Jak dokonuje się pomiaru popytu i podaży na rynkach dóbr i usług turystycznych i rekreacyjnych? 127
Podsumowanie 129
Pytania sprawdzające 130

Rozdział IV. Paweł Stelmach 131
WRAŻLIWOŚĆ POPYTU I PODAŻY NA ZMIANĘ CENY I WPŁYW CZYNNIKÓW POZARYNKOWYCH - O elastyczności popytu i podaży usług turystycznych i rekreacyjnych 131
4.1. Ogólna interpretacja wskaźnika elastyczności 134
4.2. Prosta elastyczność cenowa popytu 135
4.2.1. Wyznaczanie wartości wskaźnika prostej elastyczności cenowej popytu 135
4.2.2. Rodzaje popytu o różnej prostej elastyczności cenowej 137
4.2.3. Wartości empiryczne prostej elastyczności cenowej popytu 138
4.2.4. Czynniki prostej elastyczności cenowej popytu 140
4.2.5. Wykorzystanie prostej elastyczności cenowej popytu 143
4.3. Mieszana elastyczność cenowa popytu 144
4.4. Elastyczność dochodowa popytu 145
4.4.1. Wyznaczanie wartości wskaźnika elastyczności dochodowej popytu 145
4.4.2. Rodzaje produktów o różnej elastyczności dochodowej popytu 146
4.4.3. Wartości empiryczne i wykorzystanie elastyczności dochodowej popytu 149
4.5. Elastyczność popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 151
4.5.1. Znaczenie cen i dochodu jako czynników elastyczności popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 151
4.5.2. Elastyczność dochodowa popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 152
4.5.3. Prosta elastyczność cenowa popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 156
4.5.4. Mieszana elastyczność cenowa popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 158
4.6. Elastyczność cenowa podaży 159
4.6.1. Wyznaczanie wartości i interpretacja wskaźnika elastyczności cenowej podaży 159
4.6.2. Czynniki i wykorzystanie elastyczności cenowej podaży 160
4.7. Elastyczność podaży usług turystycznych i rekreacyjnych 162
Dodatek: Jakie wartości empiryczne przyjmują wskaźniki elastyczności popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne? 163
A. Wartości empiryczne elastyczności dochodowej popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 163
B. Wartości empiryczne prostej elastyczności cenowej popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 165
Podsumowanie 169
Pytania sprawdzające 170

Część III. KONSUMENT I PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU 173

Rozdział V. Małgorzata Kryczka 175
KONSUMENT I JEGO ZACHOWANIA RYNKOWE - O przesłankach konsumenckich decyzji wyboru dóbr i usług na rynku turystycznym i rekreacyjnym 175
5.1. Konsument i jego rola w procesach gospodarczych 178
5.2. Maksymalizacja użyteczności dóbr i usług jako cel wyborów rynkowych konsumenta 179
5.3. Ograniczenie budżetowe konsumenta – konstrukcja i interpretacja zmian 181
5.3.1. Istota ograniczenia budżetowego konsumenta 181
5.3.2. Linia budżetowa 183
5.3.3. Wpływ zmian dochodu nominalnego i cen dóbr na położenie linii budżetowej 184
5.4. Opis preferencji konsumenta przez krzywe obojętności 187
5.5. Stan równowagi konsumenta i jego zmiany 192
5.5.1. Stan równowagi konsumenta 192
5.5.2. Zmiany stanu równowagi konsumenta 194
5.6. Efekt substytucyjny i efekt dochodowy zmian cen dóbr i usług 196
5.7. Preferencje konsumentów usług turystycznych i rekreacyjnych oraz ich uwarunkowania 197
5.8. Ekonomiczne i pozaekonomiczne uwarunkowania konsumpcji usług turystycznych i rekreacyjnych 201
Dodatek: Czy preferencje nabywców produktów turystycznych i rekreacyjnych się zmieniają? 206
Podsumowanie 208
Pytania sprawdzające 210

Rozdział VI. Bartosz Szczechowicz 211
PRZEDSIĘBIORSTWO – CELE I FORMY ORGANIZACYJNE - O przedsiębiorstwach zaspokajających potrzeby turystyczne i rekreacyjne oraz ich formach organizacyjnych 211
6.1. Przedsiębiorca i właściciel kapitału oraz ich role w gospodarce 214
6.2. Przedsiębiorstwo i jego formy instytucjonalne 215
6.2.1. Istota przedsiębiorstwa 215
6.2.2. Klasyfikacja przedsiębiorstw według własności 216
6.2.3. Klasyfikacja przedsiębiorstw według formy prawnej 217
6.2.4. Klasyfikacja przedsiębiorstw według wielkości 220
6.2.5. Klasyfikacja przedsiębiorstw według przedmiotu działalności 221
6.3. Formy instytucjonalne przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych 223
6.3.1. Specyfika przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych 223
6.3.2. Klasyfikacja przedsiębiorstw turystycznych według własności, formy prawnej i wielkości 223
6.3.3. Klasyfikacja przedsiębiorstw turystycznych według przedmiotu działalności 226
6.3.4. Klasyfikacja przedsiębiorstw rekreacyjnych według własności, formy prawnej i wielkości 231
6.3.5. Klasyfikacja przedsiębiorstw rekreacyjnych według przedmiotu działalności 234
6.4. Maksymalizacja zysku jako cel działania przedsiębiorstwa 237
6.5. Dwa spojrzenia na kategorię zysku: zysk księgowy i zysk ekonomiczny 239
Dodatek: Jaki jest poziom zysków przedsiębiorstw działających w sektorze usług turystycznych i rekreacyjnych (w świetle sprawozdań spółek giełdowych)? 241
Podsumowanie 244
Pytania sprawdzające 245

Rozdział VII. Bartosz Szczechowicz 247
PRODUKCJA, KOSZTY I ZYSK PRZEDSIĘBIORSTWA - O działalności gospodarczej jako źródle przychodów, kosztów i zysku przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych 247
7.1. Produkcja dóbr materialnych i usług jako przedmiot działalności gospodarczej 250
7.2. Funkcja produkcji i całkowity koszt produkcji 252
7.2.1. Funkcja produkcji 252
7.2.2. Całkowity koszt produkcji 255
7.3. Miary kosztów i ich wykorzystanie 257
7.3.1. Koszty stałe i koszty zmienne 257
7.3.2. Przeciętny koszt całkowity i koszt krańcowy 260
7.4. Koszty w krótkim i długim okresie – efekty skali produkcji 263
7.4.1. Okres krótki versus okres długi 263
7.4.2. Korzyści i niekorzyści skali produkcji 266
7.5. Struktura kosztów w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych 267
7.6. Przychód krańcowy i decyzje maksymalizujące zysk 270
7.6.1. Zysk względem wielkości produkcji 270
7.6.2. Wyznaczanie wielkości produkcji maksymalizującej zysk 272
7.7. Maksymalizacja zysku w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych 276
Dodatek: Jaki jest poziom i jaka jest struktura przychodów i kosztów w przedsiębiorstwach świadczących usługi turystyczne i rekreacyjne (w świetle sprawozdań spółek giełdowych)? 278
Podsumowanie 281
Pytania sprawdzające 282

Część IV. RYNKI PRODUKTÓW I CZYNNIKÓW PRODUKCJI. RYNEK PIENIĄDZA 283

Rozdział VIII. Bartosz Szczechowicz 285
FORMY RYNKU I ICH CHARAKTERYSTYKA - O konkurowaniu i warunkach realizacji zysku przez sprzedających dobra i usługi na rynku turystycznym i rekreacyjnym 285
8.1. Ogólna charakterystyka modeli struktur rynku 287
8.2. Model konkurencji doskonałej 289
8.2.1. Charakterystyka modelu 289
8.2.2. Kształtowanie się przychodów przedsiębiorstwa 291
8.2.3. Maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa 292
8.2.4. Przedsiębiorstwo w krótkim i długim okresie 295
8.3. Model monopolu 296
8.3.1. Charakterystyka modelu 296
8.3.2. Kształtowanie się przychodów przedsiębiorstwa 298
8.3.3. Maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa 300
8.3.4. Dyskryminacja cenowa 301
8.3.5. Społeczne skutki istnienia monopoli i polityka antymonopolowa państw 303
8.4. Model konkurencji monopolistycznej 304
8.4.1. Charakterystyka modelu 304
8.4.2. Kształtowanie się przychodów i maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa 306
8.4.3. Przedsiębiorstwo oraz gałąź w krótkim i długim okresie 306
8.4.4. Różnicowanie produktów i działania promocyjne przedsiębiorstw 308
8.5. Model oligopolu 308
8.5.1. Charakterystyka modelu 308
8.5.2. Skłonność i przeciwwskazania do zmowy 309
8.5.3. Zachowania przedsiębiorstw w warunkach oligopolu 310
8.5.4. Pozostałe cechy oligopolu 311
8.6. Czynniki warunkujące strukturę rynku usług turystycznych i rekreacyjnych 312
Dodatek: Jakie są podmiotowe struktury subrynków turystycznych i rekreacyjnych? 314
A. Rynek przewozów pasażerskich 314
B. Rynek przewozów pasażerskich kolejowych 316
C. Rynek przewozów pasażerskich lotniczych 318
D. Rynek usług hotelarskich 320
E. Rynek usług organizacji imprez turystycznych 323
Podsumowanie 324
Pytania sprawdzające 326

Rozdział IX. Małgorzata Kryczka 327
RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI - O roli i udziale czynników produkcji w tworzeniu produktów turystycznych i rekreacyjnych 327
9.1. Praca, kapitał, ziemia i technologia jako przedmiot wymiany 330
9.2. Rynek pracy 332
9.2.1. Popyt na pracę 332
9.2.2. Podaż pracy 336
9.2.3. Równowaga rynku pracy 339
9.3. Rynek kapitału 341
9.4. Rynek ziemi 343
9.5. Znaczenie pracy, kapitału i ziemi w procesie świadczenia usług turystycznych i rekreacyjnych 345
9.6. Rynek technologii 350
9.7. Znaczenie technologii w rozwoju turystyki i rekreacji 353
Dodatek: Jaki jest poziom płacy na krajowym rynku turystycznym? 357
Podsumowanie 360
Pytania sprawdzające 362

Rozdział X. Renata Seweryn 363
RYNEK PIENIĄDZA - O roli pieniądza w kształtowaniu podaży i popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne 363
10.1. Pieniądz i jego funkcje 365
10.1.1. Istota i właściwości pieniądza 365
10.1.2. Funkcje pieniądza 367
10.2. Etapy ewolucji (formy) pieniądza 369
10.2.1. Pieniądz w obrocie gotówkowym 369
10.2.2. Pieniądz w obrocie bezgotówkowym 371
10.3. Składowe i wymiary podaży pieniądza 373
10.3.1. Podaż pieniądza i jej podstawowe składowe 373
10.3.2. Agregaty pieniężne 375
10.4. Kreacja pieniądza i jej kontrola 377
10.4.1. Kreacja pieniądza przez bank centralny i banki komercyjne 377
10.4.2. Czynniki wpływające na wielkość podaży pieniądza 381
10.5. Popyt na pieniądz – motywy i determinanty 383
10.6. Rola stopy procentowej w równoważeniu rynku pieniądza 387
10.6.1. Stopa procentowa 387
10.6.2. Procesy dostosowawcze na rynku pieniądza 388
10.6.3. Stopa procentowa jako instrument polityki pieniężnej 391
10.7. Rola banków i instytucji finansowych w korzystaniu z usług turystycznych 393
Dodatek: Czy wysokość stopy procentowej może wpływać na rynek usług turystycznych? 398
Podsumowanie 401
Pytania sprawdzające 403

Część V. BRANŻOWY I REGIONALNY WYMIAR GOSPODAROWANIA 405

Rozdział XI. Katarzyna Czernek 407
PROCESY GOSPODARCZE NA POZIOMIE BRANŻY I REGIONU - O branżowym i regionalnym wymiarze turystyki i rekreacji jako działalności gospodarczej 407
11.1. Mezoekonomia i przedmiot jej analiz 410
11.2. Branża turystyczna i rekreacyjna – delimitacja i cechy 411
11.2.1. Istota i wymiary delimitacji branż 411
11.2.2. Delimitacja branży turystycznej i rekreacyjnej 413
11.2.3. Cechy branży turystycznej i rekreacyjnej 414
11.3. Region turystyczny i jego delimitacja 415
11.4. Procesy konkurencyjne i kooperacyjne w branży i w regionie 419
11.4.1. Konkurencja 419
11.4.2. Kooperacja 420
11.4.3. Koopetycja 422
11.5. Uwarunkowania kooperacji i konkurencji w branży i regionie 422
11.5.1. Uwarunkowania konkurencji 422
11.5.2. Uwarunkowania kooperacji 425
11.5.3. Egzo- i endogeniczne uwarunkowania kooperacji w świetle badań empirycznych 432
11.6. Formy współpracy w branży i regionie 434
Dodatek: Jak współpracują ze sobą podmioty w regionie turystycznym? 443
Podsumowanie 444
Pytania sprawdzające 446

Część VI. ROLA PAŃSTWA W PROCESIE GOSPODAROWANIA – ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA I ICH SKUTECZNOŚĆ 449

Rozdział XII. Małgorzata Kryczka 451
GOSPODARKA JAKO CAŁOŚC ZORGANIZOWANA - O miejscu turystyki i rekreacji w gospodarce 451
12.1. Gospodarka i jej główne składowe 454
12.1.1. Istota gospodarki 454
12.1.2. Sfera realna gospodarki 455
12.1.3. Sfera regulacji gospodarki 456
12.2. Typy gospodarek ze względu na własność zasobów i mechanizmy regulacyjne 457
12.2.1. Kryteria różnicujące gospodarki 457
12.2.2. Gospodarka rynkowa 458
12.2.3. Gospodarka planowa 459
12.2.4. Gospodarka mieszana 460
12.3. Ruch okrężny jako obraz funkcjonowania gospodarki (model gospodarki prostej) 461
12.4. Sektor turystyki i rekreacji jako element gospodarki 464
12.4.1. Turystyka i rekreacja jako sektor gospodarki 464
12.4.2. Sektor turystyki i rekreacji w Polskiej Klasyfikacji Działalności 465
12.4.3. Gospodarka turystyczna i rekreacyjna 469
12.5. Rola oszczędności i inwestycji w odtwarzaniu procesów gospodarczych 470
12.6. Inwestycje przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych oraz źródła ich finansowania 473
12.6.1. Wielkość, struktura i dynamika inwestycji turystycznych i rekreacyjnych 473
12.6.2. Rodzaje inwestycji turystycznych i rekreacyjnych 475
12.6.3. Źródła finansowania inwestycji turystycznych i rekreacyjnych 476
12.7. Ruch okrężny z udziałem instytucji państwa (model gospodarki zamkniętej) 476
12.8. Ruch okrężny z udziałem podmiotów zagranicznych (model gospodarki otwartej) 478
Dodatek: Jakie znaczenie w Polskiej Klasyfikacji Działalności ma opis sektora turystyki i rekreacji? 479
Podsumowanie 483
Pytania sprawdzające 485

Rozdział XIII. Łukasz Nawrot, Piotr Zmyślony 487
ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE - O wpływie decyzji państwa na funkcjonowanie i rozwój sektora turystyki i rekreacji 487
13.1. Pojęcie państwa 490
13.2. Funkcje państwa i ich wpływ na gospodarkę 491
13.2.1. Rola państwa w kształtowaniu sfery realnej i regulacyjnej gospodarki 491
13.2.2. Funkcja tworzenia porządku prawnego i instytucjonalnego 492
13.2.3. Funkcja alokacyjna 493
13.2.4. Funkcja stabilizacyjna 494
13.2.5. Funkcja redystrybucyjna 494
13.2.6. Negatywne oddziaływanie państwa 495
13.3. Zawodność rynku 496
13.3.1. Obszary zawodności rynku 496
13.3.2. Zawodność konkurencji 496
13.3.3. Niekompletność i brak rynków niektórych produktów 497
13.4. Asymetria informacji 498
13.5. Dobra publiczne i ich dystrybucja 501
13.6. Efekty zewnętrzne w działalności gospodarczej i ich skutki ekonomiczne 503
13.7. Rola państwa w ochronie zasobów środowiska przyrodniczego i dóbr kultury 506
13.8. Znaczenie inwestycji infrastrukturalnych państwa dla rozwoju turystyki i rekreacji 508
Dodatek: Czy promocja turystyczna wywołuje efekty zewnętrzne? 512
Podsumowanie 514
Pytania sprawdzające 516

Rozdział XIV. Renata Seweryn 517
DOCHODY I WYDATKI PAŃSTWA - O dochodach i wydatkach państwa związanych z rozwojem turystyki i rekreacji 517
14.1. Źródła i rodzaje dochodów państwa 520
14.1.1. Istota i źródła dochodów państwa 520
14.1.2. Rodzaje dochodów budżetowych 521
14.2. Podatki jako podstawowe źródło dochodów państwa 527
14.2.1. Podatek i jego elementy 527
14.2.2. Rodzaje podatków 530
14.2.3. Stopa podatkowa a wpływy z podatków 532
14.3. Polskie rozwiązania podatkowe stosowane wobec świadczących usługi turystyczne i rekreacyjne 535
14.3.1. Podatek dochodowy od osób fizycznych 535
14.3.2. Podatek dochodowy od osób prawnych 537
14.3.3. Podatek od towarów i usług 537
14.3.4. Podatek od nieruchomości 541
14.3.5. Opłata miejscowa 542
14.4. Istota i klasyfikacje wydatków publicznych 542
14.4.1. Pojęcie wydatków publicznych 542
14.4.2. Podział wydatków publicznych 544
14.4.3. Wzrost wydatków publicznych a opór wobec podatków 546
14.5. Wydatki państwa związane z turystyką i rekreacją 547
14.6. Budżet państwa 550
14.6.1. Istota budżetu państwa 550
14.6.2. Saldo budżetu państwa 552
14.6.3. Funkcje i zasady budżetowe 554
14.7. Deficyt budżetowy i źródła jego finansowania 556
14.7.1. Przyczyny i skutki istnienia deficytu budżetowego 556
14.7.2. Źródła finansowania deficytu budżetowego 558
14.8. Instrumenty zaciągania długu publicznego i sposoby zarządzania nim 560
Dodatek: Jaką rolę w finansowaniu turystyki i rekreacji pełnią fundusze celowe? 565
Podsumowanie 570
Pytania sprawdzające 572

Rozdział XV. Małgorzata Kryczka 573
DOCHÓD NARODOWY I JEGO POMIAR - O źródłach dochodów i wydatkach społeczeństwa na turystykę i rekreację 573
15.1. Produkt krajowy brutto jako miara produkcji wytworzonej w gospodarce krajowej 576
15.1.1. Istota produktu krajowego brutto 576
15.1.2. Metody szacowania PKB 578
15.1.3. Funkcje PKB 580
15.2. Wielkość i struktura wydatków konsumpcyjnych na dobra i usługi turystyczne i rekreacyjne 581
15.3. Produkt narodowy brutto jako miara wielkości dochodów obywateli danego kraju 584
15.4. Dochód narodowy jako wielkość dochodu wytworzonego i podzielonego 585
15.5. Udział turystyki i rekreacji w tworzeniu i podziale dochodu narodowego 587
15.6. PKB per capita jako miara dobrobytu 592
15.7. Alternatywne miary dobrobytu (w kontekście wartości czasu wolnego i wartości środowiska) 595
15.8. Zmiana realnego PKB jako miara wzrostu gospodarczego 599
Dodatek: Czy PKB można szacować dla regionów? 600
Podsumowanie 603
Pytania sprawdzające 604

Część VII. ZMIANY OGÓLNEGO POZIOMU CEN I ZATRUDNIENIA W GOSPODARCE 607

Rozdział XVI. Robert Wojciech Włodarczyk, Witold Zych 609
INFLACJA I JEJ ZNACZENIE GOSPODARCZE - O wpływie zmian poziomu cen w gospodarce na sytuację uczestników rynku turystycznego i rekreacyjnego 609
16.1. Poziom cen w gospodarce 612
16.2. Wskaźniki cen 614
16.2.1. Podstawowe wskaźniki cen 614
16.2.2. Stopa inflacji bazowej i jej miary 616
16.2.3. Wskaźniki zmiany cen w wybranych sektorach gospodarki 616
16.2.4. Parytet siły nabywczej 618
16.3. Zmiany poziomu cen usług turystycznych i rekreacyjnych 618
16.4. Inflacja i jej przyczyny 622
16.4.1. Istota i rodzaje inflacji 622
16.4.2. Przyczyny inflacji 623
16.5. Koszty inflacji 625
16.5.1. Charakter inflacji a jej negatywne skutki 625
16.5.2. Negatywne skutki inflacji niezrównoważonej i nieantycypowanej 627
16.6. Korzyści z inflacji 630
16.7. Możliwości przeciwdziałania inflacji 631
16.8. Czynniki kształtujące poziom cen usług turystycznych i rekreacyjnych 633
16.8.1. Czynniki mikroekonomiczne 633
16.8.2. Czynniki makroekonomiczne 634
16.9. Zmiany cen a poziom kosztów utrzymania – podsumowanie 636
Dodatek: Jaka jest struktura koszyka inflacyjnego w Polsce? 637
Podsumowanie 639
Pytania sprawdzające 641

Rozdział XVII. Robert Wojciech Włodarczyk, Witold Zych 643
POZIOM ZATRUDNIENIA W GOSPODARCE I CZYNNIKI JEGO ZMIAN - O sytuacji sektora usług turystycznych i rekreacyjnych w warunkach zmian na rynku pracy 643
17.1. Zasób pracy i współczynnik aktywności zawodowej 646
17.1.1. Rynek pracy a zasób siły roboczej 646
17.1.2. Pomiar aktywności zawodowej, zatrudnienia, bezrobocia 647
17.1.3. Źródła danych o rynku pracy i bezrobociu 648
17.2. Poziom i struktura zatrudnienia w sektorze usług turystycznych i rekreacyjnych 649
17.3. Istota i rodzaje bezrobocia 652
17.3.1. Istota i pomiar bezrobocia 652
17.3.2. Rodzaje bezrobocia 652
17.4. Przyczyny bezrobocia w świetle funkcjonowania rynku pracy 653
17.4.1. Bezrobocie w warunkach równowagi i nierównowagi rynku pracy 653
17.4.2. Pozostałe przyczyny bezrobocia 656
17.5. Korzyści i koszty bezrobocia 658
17.6. Administracyjne metody wpływu na poziom bezrobocia 660
17.7. Związki zawodowe wobec zmian na rynku pracy 662
17.8. Konsekwencje regulacji zawodów dla funkcjonowania rynku usług turystycznych i rekreacyjnych 663
Dodatek: Jaki jest wpływ rynku pracy na stan zatrudnienia w sektorze usług turystycznych i rekreacyjnych? 666
Podsumowanie 667
Pytania sprawdzające 668

Część VIII. INSTYTUCJE FINANSOWE W GOSPODARCE 669

Rozdział XVIII. Andrzej Hadzik , Bartosz Szczechowicz, Witold Zych, Danuta Żylak 671
ROLA SYSTEMU FINANSOWEGO W UZGADNIANIU OSZCZĘDNOŚCI I INWESTYCJI - O instytucjach finansowych i ich wpływie na funkcjonowanie sektora usług turystycznych i rekreacyjnych 671
18.1. System finansowy i jego instytucje 674
18.1.1. Istota i funkcje systemu finansowego 674
18.1.2. Rynki finansowe 674
18.1.3. Instytucje pośrednictwa finansowego 676
18.1.4. Instytucje nadzoru finansowego 676
18.1.5. System finansów publicznych 677
18.1.6. Rynek ubezpieczeń 678
18.2. Rynki finansowe 678
18.2.1. Rynek obligacji 678
18.2.2. Rynek akcji 679
18.3. Ubezpieczenia i instytucje ubezpieczeniowe oraz ich rola w podejmowaniu decyzji gospodarczych 680
18.3.1. Ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia 680
18.3.2. Ubezpieczenia: klasyfikacja, funkcje, zasady 681
18.3.3. Podstawowe instytucje rynku ubezpieczeń 682
18.3.4. Rola ubezpieczeń w podejmowaniu decyzji gospodarczych 683
18.4. Ubezpieczenia od ryzyka uczestników rynku usług turystycznych i rekreacyjnych 685
18.4.1. Ryzyko na rynku turystycznym i rekreacyjnym 685
18.4.2. Ochrona ubezpieczeniowa organizatorów turystyki i pośredników turystycznych 686
18.4.3. Ubezpieczenia turystyczne i rekreacyjne 688
18.5. Instytucje pośrednictwa finansowego 690
18.5.1. Banki komercyjne 690
18.5.2. Fundusze inwestycyjne 692
18.5.3. Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego 692
18.6. Rodzaje kredytów 693
18.6.1. Kredyty dla podmiotów gospodarczych 693
18.6.2. Kredyty dla osób fizycznych 694
18.7. Funkcjonowanie rynku funduszy pożyczkowych 694
Dodatek: Jakie są źródła finansowania podróży turystycznych? 696
Podsumowanie 698
Pytania sprawdzające 699

Część IX. GOSPODARKA W DŁUGIM I KRÓTKIM OKRESIE 701

Rozdział XIX. Jadwiga Berbeka 703
PRODUKCJA I DŁUGOOKRESOWY WZROST GOSPODARCZY - O poziomie życia gospodarstw domowych oraz ekonomicznych czynnikach sprzyjających uczestnictwu społeczeństwa w turystyce i rekreacji 703
19.1. Długookresowy wzrost gospodarczy 706
19.2. Produkcyjność i jej wpływ na poziom życia społeczeństwa 708
19.3. Czynniki decydujące o produkcyjności 711
19.3.1. Zasoby naturalne 711
19.3.2. Kapitał rzeczowy 712
19.3.3. Kapitał ludzki 712
19.3.4. Wiedza technologiczna 714
19.4. Warunki i czynniki wzrostu gospodarki turystycznej i rekreacyjnej 715
19.5. Koszty wzrostu gospodarczego 723
19.6. Instrumenty polityki gospodarczej państwa w zakresie wspierania wzrostu gospodarczego 725
Dodatek: Jak wdrażanie idei zrównoważonego wzrostu gospodarczego wpływa na rozwój destynacji turystycznych? 728
Podsumowanie 732
Pytania sprawdzające 733

Rozdział XX. Bartosz Szczechowicz 735
FUNKCJONOWANIE GOSPODARKI W KRÓTKIM OKRESIE - O zmienności koniunktury gospodarczej i jej wpływie na zaspokajanie potrzeb turystycznych i rekreacyjnych społeczeństwa 735
20.1. Krótkookresowe wahania aktywności gospodarczej 738
20.2. Istota modelu zagregowanego popytu i zagregowanej podaży 740
20.3. Popyt zagregowany (AD) 741
20.4. Podaż zagregowana (AS) 744
20.4.1. Podaż zagregowana w krótkim i długim okresie 745
20.4.2. Czynniki zmian długo- i krótkookresowej podaży zagregowanej 747
20.5. Równowaga krótko- i długookresowa 749
20.6. Wahania aktywności gospodarczej pod wpływem zmian AD i AS 751
20.6.1. Pozytywne oraz negatywne szoki popytowe i podażowe 751
20.6.2. Wahania aktywności gospodarczej na skutek negatywnego szoku popytowego 752
20.6.3. Wahania aktywności gospodarczej na skutek negatywnego szoku podażowego 753
20.7. Koniunktura gospodarcza a uczestnictwo gospodarstw domowych w turystyce i rekreacji 754
20.7.1. Identyfikacja wahań gospodarczych w skali gospodarki krajowej 754
20.7.2. Uczestnictwo w turystyce i rekreacji w obliczu recesji w gospodarce krajowej 757
20.8. Efekty mnożnikowe 760
20.9. Instrumenty polityki gospodarczej państwa w zakresie stabilizowania gospodarki 764
Dodatek: Czy w gospodarce turystycznej występują efekty mnożnikowe? 766
Podsumowanie 770
Pytania sprawdzające 771

Część X. GOSPODARKA OTWARTA – PODSTAWOWE POJĘCIA I ZALEŻNOŚCI 773

Rozdział XXI. Karolina Nessel 775
GOSPODARKA OTWARTA I KORZYŚCI Z WYMIANY Z ZAGRANICĄ - O rozwoju turystyki i rekreacji w warunkach rosnącej otwartości gospodarki krajowej 775
21.1. Międzynarodowe przepływy dóbr, usług i kapitału 778
21.2. Efekty uczestnictwa społeczeństw w międzynarodowym rynku turystycznym i rekreacyjnym 785
21.3. Przyczyny handlu zagranicznego 788
21.4. Korzyści z handlu zagranicznego 789
21.5. Wpływ eksportu netto na stan gospodarki krajowej 791
21.6. Udział usług w obrotach handlu międzynarodowego 793
21.7. Znaczenie eksportu i importu usług turystycznych i rekreacyjnych dla międzynarodowej wymiany handlowej i gospodarki krajowej 795
21.8. Polityka handlowa 798
21.8.1. Ograniczanie importu 799
21.8.2. Wspieranie eksportu 801
21.8.3. Rola Światowej Organizacji Handlu 802
Dodatek: Jakie jest znaczenie gospodarcze bilansu turystycznego? 803
Podsumowanie 806
Pytania sprawdzające 808

Rozdział XXII. Karolina Nessel 809
WPŁYW WARUNKÓW I CZYNNIKÓW WYMIANY Z ZAGRANICĄ NA GOSPODARKĘ KRAJOWĄ - O turystyce i rekreacji w aspekcie kształtowania się cen w transakcjach międzynarodowych 809
22.1. Rynek walutowy – struktura i mechanizm równowagi 812
22.2. Systemy kursu walutowego 815
22.2.1. Rozwój systemów kursu walutowego 815
22.2.2. Współczesne systemy kursu walutowego 816
22.2.3. Zalety i wady sztywnych oraz płynnych kursów walutowych 820
22.3. Rola kursu walutowego w kształtowaniu się warunków wymiany na rynku usług turystycznych 822
22.3.1. Wpływ kursu walutowego na międzynarodową działalność gospodarczą 823
22.3.2. Wpływ kursu walutowego na konkurencyjność cenową usług turystycznych 825
22.4. Bilans płatniczy państwa i jego składniki 827
22.5. Równowaga bilansu płatniczego 832
22.5.1. Przywracanie równowagi bilansu płatniczego w systemie kursu sztywnego 833
22.5.2. Przywracanie równowagi bilansu płatniczego w systemie kursu płynnego 834
22.6. Wpływ wymiany usług turystycznych na bilans płatniczy państwa 836
Dodatek: Jaki jest wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na rozwój krajowej gospodarki turystycznej i rekreacyjnej? 839
Podsumowanie 843
Pytania sprawdzające 845

Część XI. W STRONĘ GOSPODARKI GLOBALNEJ 847

Rozdział XXIII. Wiesław Alejziak 849
EUROPEJSKA UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA A RYNEK GLOBALNY - O funkcjonowaniu i rozwoju sektora turystyki i rekreacji w warunkach globalizacji gospodarki 849
23.1. Płaszczyzny i formy integracji międzynarodowej 852
23.1.1. Ekonomiczny i polityczny wymiar integracji międzynarodowej 852
23.1.2. Integracja gospodarcza i jej formy 853
23.1.3. Teorie integracji gospodarczej w kontekście współpracy międzynarodowej w sferze turystyki i rekreacji 855
23.2. Integracja europejska oraz zasady funkcjonowania Unii Europejskiej 857
23.2.1. Geneza i rozwój integracji europejskiej 857
23.2.2. Powstanie i rozwój Unii Europejskiej 859
23.2.3. Najważniejsze instytucje Unii Europejskiej 861
23.3. Polityka gospodarcza Unii Europejskiej 862
23.3.1. Założenia polityki gospodarczej oraz budżet Unii Europejskiej 862
23.3.2. Koordynacja polityki gospodarczej Unii Europejskiej 865
23.3.3. Unia gospodarcza i walutowa jako rezultat integracji europejskiej – próba oceny z perspektywy jej znaczenia dla rozwoju turystyki 867
23.4. Polityka Unii Europejskiej w sferze turystyki i rekreacji 869
23.4.1. Turystyka i rekreacja jako przedmiot zainteresowania UE 869
23.4.2. Ekonomiczny wymiar turystyki i rekreacji w Unii Europejskiej 870
23.4.3. Podstawowe cele oraz podmioty realizujące politykę turystyczną w Unii Europejskiej 872
23.5. Gospodarka globalna i perspektywy jej rozwoju 876
23.5.1. Globalizacja jako megatrend gospodarczy 876
23.5.2. Gospodarka globalna i jej dominujące pola wzrostu 879
23.5.3. Globalizacja gospodarki a inne megatrendy rozwojowe 881
23.6. Podmioty gospodarki globalnej oraz liderzy światowego rynku usług turystycznych i rekreacyjnych 882
23.6.1. Korporacje transnarodowe oraz ich znaczenie w gospodarce globalnej 882
23.6.2. Korporacje transnarodowe na rynku turystycznym i rekreacyjnym 884
23.7. Rola i znaczenie organizacji międzynarodowych w rozwoju turystyki i rekreacji 889
Dodatek: Jakie jest znaczenie współpracy transgranicznej i euroregionów dla rozwoju turystyki? 893
Podsumowanie 898

Pytania sprawdzające 900

SPIS RYSUNKÓW 903

SPIS TABEL 909

BIBLIOGRAFIA 915

INDEKS RZECZOWY 945