Słowacy w Powstaniu Warszawskim. Wybór źródeł

Opis książki:

Powstanie warszawskie doczekało się już wielu opracowań. Mimo to o udziale Słowaków w warszawskim zrywie powstańczym roku 1944 przeciętny Polak nie wie nic lub prawie nic. Polska historyczna literatura naukowa, czy opracowania popularnonaukowe i wspomnieniowe kwitują walki Słowaków w Warszawie w sierpniu i wrześniu 1944 roku niemal jednym zdaniem, jeśli w ogóle je zauważają.
Dłuższe opracowania wspomnieniowe napisali dotychczas jedynie dwaj Słowacy - uczestnicy powstania warszawskiego: Mirosław Iringh (1914-1985) i Adam Chalupec.
Słowacki wkład w powstanie warszawskie, też ten najcenniejszy i najbardziej tragiczny - wkład krwi i życia - wciąż czeka na swojego historyka, mimo że od wybuchu powstania minie niedługo półwiecze.
Mała książeczka, wydrukowana w drukarni Towarzystwa Spofeczno-Kulturalnego Czechów i Słowaków w Krakowie, nie rości sobie oczywiście pretensji do kompleksowego przedstawienia problemów słowackiej konspiracji w Warszawie i zaangażowania tamtejszej kolonii słowackiej w powstańcze walki. Przygotowanie takiego opracowania wymagałoby rozległej i długotrwałej kwerendy tak licznych zespołów archiwalnych i prasowych, jak też wykorzystania zbiorów muzealnych i bibliotecznych. Zamiast tego postanowiliśmy przedłożyć polskiemu czytelnikowi mały, liczący 19 pozycji, zbiorek źródeł do udziału Słowaków w insurekcji warszawskiej.
Zasadniczą część opracowania stanowią źródła obrazujące skład i program ideowy Słowackiego Komitetu Narodowego, powstanie plutonu 535 AK i jego udział w powstaniu warszawskim, wykazy poległych w walce żołnierzy plutonu Słowaków czy sylwetkę jego dowódcy - porucznika Mirosława Iringha "Stanko”.
Część materiałów była już publikowana w Polsce, tak w języku polskim jak i słowackim. Chodzi tu głównie o wspomnienia Mirosława Iringha (współorganiza­tora i przewodniczącego Słowackiego Komitetu Narodowego w Warszawie oraz dowódcy słowackiego plutonu 535) oraz Adama Chalupca (wiceprzewodni­czącego Słowackiego Komitetu Narodowego w Warszawie i dowódcy drużyny w plutonie 535 Słowaków).
Porucznik "Stanko” opublikował swoje szkice w języku polskim i słowackim. Adam Chalupec, późniejszy redaktor naczelny organu prasowego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Czechów i Słowaków w Polsce - miesięcznika "vot”, i bliski krewny Poli Negri (Barbary Apolonii Chalupcovej), aktorki filmowej słowackiego pochodzenia - w języku słowackim.
Niektóre materiały, których autorem był przede wszystkim Iringh, nie były dotychczas nigdzie publikowane. Otrzymaliśmy je od rodziny Mirosława Iringha oraz od łączniczki Armii Krajowej w powstaniu warszawskim - pani Jadwigi Podrygałło z Warszawy, którym serdecznie dziękujemy.
Oryginały publikowanych w tym wydaniu źródeł zostały napisane w przeważającej większości w języku polskim. Dwa oryginalnie słowackie teksty (nr 10 i 12) zamieszczamy w przekładzie. W języku słowackim pozostawiliśmy jedynie nekrolog Mirosława Iringha (tekst nr 14).
O kolejności zamieszczenia źródła przesądził czas jego powstania, co stanowi konsekwencję przyjęcia przez nas jasnego kryterium chronologicznego.
Publikację każdego tekstu poprzedzają: numer kolejny źródła, jego skrócony tytuł - pochodzący niekiedy od autorów Wyboru - miejsce i czas powstania dokumentu oraz oznaczenie miejsca, gdzie znajduje się jego oryginał. W przypadku niektórych dokumentów, które przekazała nam pani Podrygałło, nie da się z całą pewnością ustalić miejsca i czasu ich powstania. Fakt ten odnotowywaliśmy w każdym przypadku przed samymi tekstami.
Autorzy Wyboru w zasadzie nie ingerowali w pisownię źródeł. Pozostawiono więc bez zmian np. polską pisownię niektórych imion Słowaków - uczestników powstania czy nieliczne drobne potknięcia ortograficzne i stylistyczne.
Zaledwie w kilku przypadkach zdecydowaliśmy zamieścić w przypisach drobne uwagi i wyjaśnienia.
Zamieszczony w broszurze wykaz źródeł i literatury obejmuje w alfabetycznym układzie tak teksty publikowane w niniejszym wydaniu jak i niektóre inne, których tu nie zamieściliśmy. W przypadku tekstów opublikowanych w Wyborze wykaz odsyła do konkretnego numeru źródła.
Ilustracje zamieściliśmy także w porządku chronologicznym. Oczywiście z tym zastrzeżeniem, ze o kolejności publikacji fotografii decyduje czas wydarzeń stanowiących przedmiot dokumentacji fotograficznej, a nie data sporządzenia zdjęcia.
Józef Ciągwa
Jan Szpernoga

Książka "Słowacy w Powstaniu Warszawskim. Wybór źródeł" - Józef Ciągwa, Jan Szpernoga (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Towarzystwo Słowaków w Polsce. Książka posiada 78 stron i została wydana w 2004 r.